Enfa Smart Club

รศ.นพ.สรายุทธ สุภาพรรณชาติ
กุมารแพทย์ หน่วยทารกแรกเกิด
คณะแพทยศาสตร์
โรงพยาบาลรามาธิบดี

การพัฒนาสมองของเด็กแรกเกิดทำได้อย่างไร?

ให้เด็กทานนมแม่อย่างเดียวถึง 6 เดือน ถ้าไม่สามารถทำได้ ก็ให้เลือกใช้
นมผสมที่มีสารอาหารใกล้เคียงนมแม่ ซึ่งปัจจุบันมีสารอาหารที่สำคัญต่อการพัฒนาสมองของเด็กแรกเกิด อย่างเช่น DHA, Choline ซึ่งมีข้อมูลทางวิทยาศาสตร์ที่พิสูจน์แล้วว่า การเสริมอาหารเหล่านี้ในนมผสม น่าจะทำให้การพัฒนาสมองของเด็กแรกเกิด (ซึ่งเป็นช่วงที่มีการพัฒนาและเติบโตสูงสุด) ที่ทานนมผสมนั้นใกล้เคียงกับเด็กแรกเกิดที่ทานนมแม่เพียงอย่างเดียว

สมองของเด็ก 3 ขวบปีแรกมีลักษณะอย่างไร มีการทำงานและเจริญเติบโตอย่างไร? 

เด็กเกิดมาด้วยเซลล์สมองแสนล้านเซลล์ เซลล์ที่ได้ใช้และได้รับการกระตุ้นจะมีการพัฒนาอย่างต่อเนื่องอย่างมากและรวดเร็ว เซลล์ที่ไม่ได้ใช้จะฝ่อและตายไป สมองเด็กจึงควรได้รับโภชนาการที่ถูกต้องเหมาะสมครบถ้วน ร่วมกับการส่งเสริมการเชื่อมโยงเครือข่ายการทำงานของเซลล์สมอง ผ่านทางการส่งเสริมพัฒนาการทุกๆ ด้านอย่างเหมาะสม โดยเด็กเล็กๆ เรียนรู้ผ่านทางประสาทสัมผัสทั้ง 5 (ตาดู หูฟัง จมูกรับกลิ่น ลิ้นรับรส ผิวหนังรับสัมผัส) เรียนรู้ผ่านทางการเล่นและทำซ้ำๆ จนเกิดความชำนาญ โดยต้องได้รับความรัก ความเอาใจใส่ ความอบอุ่น และความเข้าใจจากพ่อแม่อย่างต่อเนื่องสม่ำเสมอ และพ่อแม่ควรจัดกิจกรรมให้เหมาะสมกับลูกตามวัย ไม่เร่งหรือคาดหวังมากจนเกินไป

สมองของเด็กในท้องเริ่มสร้างเมื่อใด และเมื่อครบ 9 เดือน สมองของเด็กสร้างสมบูรณ์แล้วหรือไม่?

ตั้งแต่เริ่มปฏิสนธิก็จะมีเซลล์ที่รับมอบหมายให้พัฒนาเป็นสมองและระบบประสาท จากนั้นก็จะมีการขยายขนาดและเพิ่มจำนวนมากขึ้นเรื่อยๆ แต่ที่สำคัญกว่านั้นก็คือการเชื่อมต่อของเซลล์ประสาท เพื่อให้มีการทำงานสมบูรณ์ สมองและระบบประสาทจะมีการพัฒนาอย่างต่อเนื่อง จนกระทั่ง
เด็กมีอายุ 3-5 ปี ทั้งในเรื่องขนาดและการทำงาน

เด็กทุกคนเกิดมามีจำนวนเซลล์สมองเท่ากัน แต่ทำไมเด็กจึงฉลาดไม่เท่ากัน? 

แม้เด็กจะเกิดมามีเซลล์สมองเท่ากัน แต่จุดสำคัญที่ทำให้เด็กฉลาดแตกต่างกันก็คือ ปริมาณการเชื่อมต่อระหว่างเซลล์สมอง ยิ่งสมองเกิดการเชื่อมต่อมาก เด็กก็จะเรียนรู้สิ่งรอบข้างได้ดี ซึ่งพ่อแม่สามารถส่งเสริมให้เซลล์สมองเด็กเกิดการเชื่อมต่อได้ โดยคุณแม่สามารถทำได้ตั้งแต่ลูกคลอดออกมาก็คือให้ลูกได้กินนมแม่ ซึ่งมีสารอาหารที่ดีต่อสมองอยู่มากมาย เช่น ดีเอชเอ และดีต่อพัฒนาการด้านต่างๆ ของลูก เพราะเขาจะได้รับการสัมผัส โอบกอดด้วยความรักจากคุณแม่ ซึ่งล้วนแล้วแต่ส่งผลต่อการเชื่อมต่อของเซลล์สมอง เปิดโอกาสให้ลูกได้เล่นตามวัย ได้ดูภาพ ฟังนิทาน อ่านหนังสือ มีคนคอยพูดคุยด้วย หากเด็กได้รับการเลี้ยงดูที่เหมาะสมตามวัย เซลล์สมองของเขาก็จะเกิดการเชื่อมต่ออย่างเต็มประสิทธิภาพค่ะ

สมองเป็นอวัยะที่มีความมหัศจรรย์ หากเส้นใยใดได้รับการกระตุ้นหรือถูกใช้บ่อยเส้นใยนั้นจะแข็งแรงคงทน หากไม่ถูกใช้จะถูกริดทิ้ง ดังนั้น เด็กวัยนี้ควรเปิดโอกาสให้ทำกิจกรรมที่หลากหลายเพื่อมองหาความถนัดและส่งเสริมเพื่อให้เด็กได้เรียนรู้อย่างเต็มศักยภาพภายใต้บรรยากาศที่มีความสุขค่ะ

พ่อแม่มีบทบาทอย่างไรต่อการพัฒนาเซลล์สมองของลูกน้อย 

การพัฒนาเซลล์สมองของลูกสามารถทำได้ตั้งแต่ตอนตั้งครรภ์ กินอาหารให้ครบ 5 หมู่ พักผ่อนนอนหลับให้เพียงพอ ทำจิตใจให้สบาย เพื่อให้ฮอร์โมนจากแม่เป็นฮอร์โมนที่ดีหลั่งไปถึงลูก สื่อสารพูดคุยกับลูกในท้องบ่อยๆ เด็กที่แม่พูดคุยกับลูกมาก ร้องเพลงให้ลูกฟัง พอลูกคลอดมา ลูกจะจำเสียงแม่ได้เร็วขึ้น เวลาลูกร้องแล้วแม่พูดลูกก็จะรู้สึกสงบลง  

เด็กเกิดมามีเซลล์สมองแสนล้านเซลล์เท่ากัน แต่หลังจากคลอดช่วง 3 ปีแรก จำนวนเซลล์แสนล้านเซลล์เริ่มไม่เท่ากัน เพราะช่วงนี้สมองของลูกน้อยจะเพิ่มน้ำหนักขึ้นอย่างรวดเร็ว ประมาณ 80 เปอร์เซ็นต์ เซลล์สมองมีการแตกตัวมากขึ้นตามการส่งเสริมจากคุณพ่อคุณแม่ คุณพ่อคุณแม่สามารถส่งเสริมการพัฒนาสมองของลูกให้เต็มศักยภาพและต่อเนื่อง โดยเน้นให้ลูกได้รับสารอาหารที่เป็นประโยชน์ คือให้ลูกได้รับนมแม่อย่างน้อย 6 เดือน พออายุเข้า 6 เดือน ถึง 1 ปี นมยังคงเป็นอาหารหลัก แต่ต้องเพิ่มเรื่องของอาหารเสริมเข้ามา พออายุ 1 ปีขึ้นไป อาหารหลักคืออาหารครบ 5 หมู่ นมที่เคยเป็นอาหารหลักจะกลายเป็นอาหารเสริม ในช่วง 3 ปีแรก หรือช่วง 1,365 วันแรกของชีวิตถือเป็นนาทีทอง พ่อแม่ต้องพยายามหาโอกาสให้ลูกในการเรียนรู้ให้มากที่สุด ให้ลูกได้มีประสบการณ์ที่หลากหลายเพื่อคงสมองส่วนที่ทำงานเอาไว้